Icerik:

-Cesitlendirme (Diversification) tanimi

-Orneklerle Cesitlendirme

      1. Ornek: Yazi Tura Ornegi
      2. Ornek: Balikci Motorlari balik avlarken niye ortaklik yapar sorusunun cesitlendirme kavrami ile aciklanmasi

 "Diversification" risk yonetiminin en temel konularindandir. Turkce karsiligi olarak da cesitlendirme, farklilastirma, yayma gibi anlamlara gelen "diversification" isminden de anlasildigi uzere yatirimlarin cesitli finansal varliklara yapilmasini ifade eder. Riski kontrol etmenin en etkin yontemlerindendir. Yatirimlari cesitli finansal varliklara yaymanin getirdigi avantaj alinan riskin azalmasidir. Cesitlendirme ile riskin azalmasinin temel nedeni ise sudur: Finans teorisinde her finansal varligin kendine ait bir getiri karakteristigi vardir. Ornek olarak CAPM modeli (Capital asset pricing theory) her varligin getirisini market getirisi (Market getirisini Endeks getirisi olarak dusunebiliriz) ile baglantili olarak (Betalar bu iliskiyi verir) degistigini varsayar. Dolayisiyla finansal varliklarin getirileri gunluk piyasalarda da gozlemledigimiz uzere farkli sekillerde olusuyor, biri artarken digerinin azalmasi veya biri cok artarken digerinin daha az artmasi gibi. Cesitlendirme de getirilerin farkli sekillerde olusmasindan kaynaklanan avantaji degerlendirip riski azaltici yonde etki yapar. Riski azaltici yonde etki etmesi riski tamamen yok etmesi anlamina da gelmiyor. Cesitlendirme ile risk ancak belirli bir duzeye kadar indirilebiliyor. Yatirim yapilan varlik sayisi arttikca toplam yatirimin riski azaliyor. Yalniz bu azalis varlik sayisina bagli olarak lineer bir azalis degil, "convex" yapiya sahip olan veya git gide azalmasi azalan turden bir azalis.
(Bunu guzel bir sekilde gosteren grafik icin

: http://www.investopedia.com/articles/01/051601.asp).

Sonuc olarak riski dusurebilecegimiz en dusuk seviye market riski veya piyasa riski diye ifade ettigimiz seviye.

 Diversification konusuyla ilgili aciklayici iki ornek:
 

Yazi Tura Ornegi:

 100 birimlik yatirima sahip olan bir yatirimci parasini yazi tura oyununu oynayarak degerlendirmek istiyor.
Yazi tura oyunu su sekilde:
yazi tura atilmasi sonucunda yazi gelirse 200% getiri sagliyorsunuz yani 300 birim aliyorsunuz (300 -100 / 100 = 200%)
Tura gelirse 0% getiri sagliyorsunuz yani ne yatirdiysaniz onu geri aliyorsunuz.
100 lirasinin tamamini bu oyuna yatiran yatirimci icin beklenen getiri ve bu getirinin standart sapmasi yani riski su sekilde olusur:
Beklenen Getiri : 200% * 1/2 + 0% * 1/2 = 100%
Standart Sapma : ((200% - 100%)^2  + (0% - 100%) ^2 ) /  2 = 100%

 Yine yazi tura oyununa para yatirmak isteyen baska bir yatirimci riski fazla bulur ve oyunu baska turlu oynar. Elindeki 100 birim parayi bu oyunda bir kerede degilde, her bir oyuna 50 lira yatiracak sekilde iki kere yazi tura oyununu oynamak ister. Bu durumda yatirimci ard arda oynanan 2 oyun sonucu 4 cesit getiri ile karsilasir:
1. oyun yazi, 2. oyun yazi : Getiriler 1. oyun 200%, 2. Oyun 200% : Toplam Yatirim Getirisi = 200% (200%+200% / 2)
1. oyun yazi, 2. oyun tura:  Getiriler 1. oyun 200%, 2. Oyun 0%      : Toplam Yatirim Getirisi = 100%
1. oyun tura, 2. oyun yazi:  Getiriler 1. oyun 0%, 2. Oyun 200%      : Toplam Yatirim Getirisi = 100%
1. oyun tura, 2. oyun tura:  Getiriler 1. oyun 0%, 2. Oyun 0%           : Toplam Yatirim Getirisi =0%

 Buradaki 4 durumun her birinin olasiligi 1/4 dur. Dolayisiyla toplam yatirimin beklenen getirisi her bir getiri oraninin 1/4 ile carpilmasiyla 100% olarak bulunur. Yani ilk yatirimcinin beklenen getirisi ile ayni getiri. Peki degisen ne o zaman?
Getirilerin yapisindan da goruldugu uzere onceki yatirimcinin sonuclari ile karsilastigimizda bu yatirimci 100 % getiri aldigi yani beklenen getiriyi aldigi 2 durum var, ayrica 200% veya 0% getirilerini alma olasiligi dusmus durumda. Tum bunlarin dogal sonucu olarak bu yatirimcinin riskinin dusuk olmasi gerekir. bu yatirimin riskine yani standart sapmasina bakarsak:
((200% -100%)^2 + (100%-100%)^2 + (100%-100%)^2+(0%-100)^2)/4 = 70% oldugunu goruruz.
Sonuc olarak ikinci yatirimci birinciye gore daha avantajli durumda cunku ayni beklenen getiri oranina daha dusuk risk alarak sahip olabiliyor. Aslinda bu sekilde oyunu 50,50 degilde 100 birim parayi cok daha fazla sayida bolup oynarsak, toplam yatirimin riski sifira dogru giderken beklenen getiri hep 100% olur.

 Balikci Motorlari balik avlarken niye ortaklik yapar sorusunun cesitlendirme kavrami ile aciklanmasi: 

 Yasamlari boyunca dogaya karsi amansiz bir mucadele vererek hayatlarini kazanmaya calisan balikcilar, cogu zaman ortaklik kurarak balikcilik yaparlar. Ortaklik yapan balikci motorlarinin her birinin avladigi baligin tumu  ortaklik yapanlara kimin avladigina bakilmadan esit olarak degitilir. Ortaklik yapma sebebi olarak bircok neden gosterilebilirsede en onemlilerinden biride balikcilarin ortaklik yaparak cesitlendirme dedigimiz, riski veya belirsizligi azaltici bir olanaga  sahip olmalaridir .   Zaten balikcilik boyunca yeterince belirsizlige muhatap olan balikcilar icin bu tur bir olanak da cok cazipdir.
Bu durumu analitik olarak su sekilde inceleyebiliriz:
Temel Reis, Dursun Reis ile 1 ayligina ortaklik yapiyor. Temel Reis bu ortakligi yaparken kendi kendine soyle bir metodoloji gelistiriyor. "Kendi basima balik tutmaya devam etsem ne tutacagim belli degil, tutacagim miktar T1 olsun. Bu T1 ortalamada M olsa, riskim de yani ortalamada T1'in M'den sapma miktari (standart sapma) R olsa. Dursunda benim gibi iyi reisdir. Onunda tutacagi miktar T2 olsa. T2'nin ortalamasi onun icinde  M olsa, riski de R olsa, bu durumda Dursun ile ortaklik yaparsam ortalamada bana dusen pay toplam tutulan baligin yarisi olacak yani E (( T1 + T2) / 2 )= ( E( T1) + E(T2))/ 2 = (M+M)/2 = M. Peki riskim ne olacak?
Risk  varyansin karekoku , varyans ise : Var ( (T1 + T2) / 2) =  1/4 *   [Var (T1) + Var (T2) + 2 * R *R * (T1 ile T2 arasindaki korelasyon)  ]
Var (T1) = R^2
Var (T2) = R^2
Dursun cok farkli reisdir, ikimizin de ne tutacagi belli olmaz, o zaman korelasyonu 0 alsam.
Bu durumda risk  =  R / karekok (2) yani 0.7 R oluyor. Yani tek basima da tutsam ortaklik da yapsam ortalamada bana dusen balik hep M olacak, ama ortaklik yapinca riskim R'den 0.7 R'ye dusuyor. Bu durumda ben ayni beklenen getiriyi daha dusuk riskle saglayabiliyorum. O zaman ben en iyisi Dursun'la ortaklik yapayim"
Iste  Temel riski paylasimi saglayan ortaklik yaparak,   cesitlendirme etkisi   ile tutacagi baligin miktarinin degiskenligini azaltabiliyor, bundan dolayida ortaklik yapmayi tercih ediyor. Burada aslinda cesitlendirme etkisini saglayan en onemli faktor korelasyon, korelasyon maksimum 1 olur yani Temel ne tutarsa Dursunun da o miktar balik tutma durumu, bu durumda ortaklik yapmanin hic bir anlami kalmaz cunku her biri icin getiri M, risk R olur yani kendi baslarina balikcilik yapsalar karsilasacaklari durum . 
  Diversification konusunda temel bilgiler icin:

http://www.investopedia.com/terms/d/diversification.asp